“Maak het eens SMART?” Een veelgehoorde uitspraak. Maar wat betekent het eigenlijk precies? En waar komt de uitdrukking vandaan? Een kort overzicht van de geschiedenis en betekenis van SMART.
De historie
Het begrip SMART is onlosmakelijk verbonden met doelen. Het behalen van een doel wordt eenvoudiger (zeker als er meerdere partijen betrokken zijn) als het doel goed is omschreven. Het nastreven van doelen is niets nieuws, al in de klassieke oudheid menen Aristoteles en Plato bijvoorbeeld dat geluk gekoppeld is aan het behalen van doelen.
Het duurt echter tot de jaren 50 van de vorige eeuw voordat de eerste aanzet wordt gegeven voor het meetbaar en specifiek maken van doelen, in de context van engineering en management – bijvoorbeeld in het werk van Peter Drucker rondom Management By Results (MBR) en later Edwin Locke.
Het begrip SMART wordt waarschijnlijk in 1981 geïntroduceerd door George T. Doran, als praktische uitwerking van de theorievorming over MBR van Drucker en “goal setting” van Locke. Veel is er op Internet niet over de beste man te vinden, maar op Youtube staat een kort filmpje uit 2010 (https://www.youtube.com/watch?v=7LWbCqjLE-I) waarin hij wat uitleg geeft. In zijn woorden: “This was a tool to get results, not a checklist where we just check off some variables”. Hij schreef er in Management Review van november 1981 (http://community.mis.temple.edu/mis0855002fall2015/files/2015/10/S.M.A.R.T-Way-Management-Review.pdf) een artikel over. Doran: “Let me suggest, therefore, that when it comes to writing effective objectives, corporate officers, managers, and supervisors just have to think of the acronym SMART” [1].
De letters
De letters in de afkorting SMART zijn op veel verschillende manieren aangeduid en uitgelegd, soms zelfs in tegenspraak of overlap met elkaar. Volgens het oorspronkelijke artikel van Doran staat de afkorting voor Specific, Measurable, Assignable, Realistic en Time-related. Doran geeft er meteen een waarschuwing bij: “Notice that these criteria don’t say that all objectives must be quantified on all levels […]. In certain situations, it is not realistic to attempt quantification […]” [1].
De letter S
De meest gebruikte uitleg voor de afkorting S is Specific, specifiek in het Nederlands. Een algemeen doel is “Nederland moet duurzamer”. Daar zullen veel mensen het mee eens zijn, maar het zegt vrij weinig. Een specifieker geformuleerd doel is “Alle stroom in Nederland moet groen”. Ook dat klinkt als een mooi doel, maar het is nog steeds niet voldoende specifiek. Er wordt bijvoorbeeld niet bij vermeld wie verantwoordelijk is voor het behalen van het doel, wanneer het moet plaatsvinden of hoe het doel bereikt wordt. De beste manier om de S te kwantificeren is het doel zo exact mogelijk te omschrijven.
De letter M
De M wordt het meest vaak aangeduid met Measurable, meetbaar in het Nederlands. Deze letter gaat over cijfers. Doran zegt: “quantify or at least suggest an indicator for progress” [1].
Door een doel meetbaar te maken wordt het mogelijk om te weten wanneer een doel exact is bereikt (of niet). Een uitbreiding van het eerdere voorbeeld naar de volgende uitspraak: “Alle stroom in Nederland moet eind 2020 groen zijn” maakt dit duidelijk. De meeteenheid is “eind 2020”. Daarmee is het resultaat wel duidelijk, maar is het nog niet direct mogelijk om voortgang te meten.
Volgens ProjectSmart (https://www.projectsmart.co.uk/smart-goals.php) kan de M ook Meaningful (betekenisvol) of Motivational (motiverend) betekenen. Ik denk eigenlijk dat de laatste twee begrippen een losstaande, overkoepelende eigenschap van een doel beschrijven. Een SMART gedefinieerd doel hoeft niet per betekenisvol of motiverend te zijn. Neem bijvoorbeeld het doel “Eind 2018 zijn alle praatpalen langs de snelwegen opnieuw geïntroduceerd”. Dat kan heel goed haalbaar zijn, maar welke betekenis heeft het nog?
De letter A
Over de letter A is minder consensus. De letter kan Achievable betekenen, maar ook Attainable, haalbaar of bereikbaar. In die twee begrippen zit een kleine nuance, die in het Engels beter tot zijn recht komt. To attain (in de oorspronkelijke betekenis van het Latijnse attingere) betekent iets bereiken, terwijl to achieve (in de oorspronkelijke betekenis van het Latijnse accappare) iets afronden betekent. In deze betekenis is de letter gekoppeld aan motivatie: een haalbaar of bereikbaar doel motiveert de uitvoerder.
Volgens Doran staat de A voor Assignable. Hoewel dat woord toewijsbaar betekent, bedoelt hij er iets meer actief mee: namelijk aanwijzen wie verantwoordelijk is voor het bereiken van het doel.
Een andere mogelijke uitleg is Agreed en houdt in dat verschillende belanghebbenden het eens zijn over het doel. Eigenlijk is ook dit, net als meaningful een overkoepelende eigenschap. En “het eens zijn” over een doel betekent niet automatisch dat er bijvoorbeeld ook consensus is over de aanpak.
De letter R
De R staat volgens Doran voor Realistic, realistisch in het Nederlands. Deze letter kent echter de meeste alternatieve verklaringen (volgens SMART as Hell [7] maar liefst 26!), zoals bijvoorbeeld Results-based (resultaat-gebaseerd) of Results-focused (gericht op resultaat). In de originele managementcontext gaat de letter met name over het behalen van een specifiek resultaat en niet over losstaande handelingen of processtappen.
Ook Relevant [7] en Reasonable (redelijk) komen voor, maar deze afkortingen komen mij meer kwalitatief dan kwantitatief over. Een andere veelgebruikte betekenis [4] is Reviewable (beoordeelbaar), maar dat is meer een synoniem van Measurable.
De letter T
De T tenslotte kent ook meerdere definities, maar die hebben wel allemaal (op een enkele uitzondering na) met tijd te maken. Een veel gehoorde is Timely (tijdig), maar ook Time(d)of Time-bound (-constrained, -phased, -limited) wordt gebruikt om aan te geven dat een begrip een tijdsverloop, tijdsaanduiding of een tijdsbeperking heeft. Een doel is daarmee in de context van het begrip SMART iets waar altijd een afbakening van tijd aan verbonden is.
Een volledig losstaande betekenis [8] is Truthful (waarheidsgetrouw). Dit lijkt een vreemde betekenis om aan een doel te geven: als een doel truthful is, is het de waarheid en daarmee juist om na te streven. Dat is echter ook precies de reden om een doel SMART te formuleren. Met andere woorden, als een doel niet truthful is het ook niet nodig om het SMART te maken.
Kritiek op SMART
In de ruim dertig jaar die is verstreken sinds de introductie van de afkorting is de betekenis van het begrip SMART opgerekt, verruimd en vergroot (om eens met vergelijkbare afkorting-synoniemen te spreken). Zo is er een uitbreiding van SMART, namelijk SMARTER. Daar staat de E voor Evaluate, Enjoyable of Ecological staat, om maar een paar termen te noemen en de R voor Rewarding, Re-evaluate of Revisit. Hierdoor heeft SMART al behoorlijk aan betekenis ingeboet. Er is echter ook gefundeerde kritiek op de SMART-methode zelf:
- De belangrijkste kritiek is dat hoewel SMART oorspronkelijk is bedoeld voor toepassing in een bedrijfs- of managementomgeving, het begrip op steeds meer andere gebieden wordt toegepast. De letters zijn niet overal van toepassing. Is tijdsgebondenheid bijvoorbeeld wel relevant binnen beleidsdomeinen? En moet elk soort onderzoek per definitie haalbaar zijn?
- Andere kritiek verwijt het begrijp starheid, inflexibiliteit, belemmerend voor de creativiteit en niet geschikt voor lange termijn doelen. Bij een zeker tijdsverloop zijn (onvoorziene) wijzigingen mogelijk die niet binnen de afgesproken context van SMART passen en daarmee eigenlijk een herformulering nodig maken.
- Een SMART geformuleerd doel biedt tenslotte natuurlijk geen enkele garantie voor succes. Het bereiken van een doel zit niet verscholen in de formulering ervan.
Bronnen
[1] There’s a S.M.A.R.T. way to write management’s goals and objectives, Management Review, p.36, November 1981.
[2] Smart Goals: How the Application of Smart Goals can contribute to Achievement of Student Learning Outcomes. Development in Business Simulation and Experimental Learning, volume 39, 2012.
[3] Project SMART website (https://www.projectsmart.co.uk/smart-goals.php)
[4] Will the Real SMART Goals Please Stand Up? (http://www.siop.org/tip/backissues/tipapr02/03rubin.aspx). Society for Industrial and Organizational Psychology, April 2002.
[5] Wikipedia artikel over SMART criteria (https://en.wikipedia.org/wiki/SMART_criteria)
[6] S.M.A.R.T. https://www.isixsigma.com/dictionary/s-m-a-r-t/
[7] SMART as Hell http://smartashell.com/blog/2013/03/07/why-r-relevant/
[8] Management by Responsibility, Dr. G. Michael Durst, 2012 (https://www.amazon.com/Management-Responsibility-G-Michael-Durst/dp/0960255214)